Reportage Britschool

Roem. Voor altijd leven. En dat mensen je naam onthouden. Een grootse carriere begint op een school met ambitieuze leerlingen, veeleisende docenten, lokalen die barsten van de muziek, kantines waar woest op de tafels wordt gedanst en beenwarmers, heel veel beenwarmers. Dat was zo’n beetje de boodschap van de film Fame, het verhaal over de leerlingen van de High School of Performing Arts in New York. Maar toen regisseur Alan Parker in 1980 met zijn feel good-film de wereld veroverde, waren de huidige leerlingen van de Londonse BRIT School nog niet eens geboren.

Toch staat deze Britse middelbare school vandaag bekend als dé broedplaats voor muzikaal talent. Amy Winehouse, Katie Melua, Kate Nash, Leona Lewis, Adele: jonge zangeressen met een internationale carriere. Zij startten hier in Croydon, een grauwig voorstadje van London. Ergens tussen de drukke kruispunten, belwinkels en Indiase take-aways staat de BRIT school. Kleiner dan je zou verwachten, voor bijna duizend leerlingen. Het schoolplein is verlaten. Hier en daar staan wat plukjes pubers te praten. Dit is de enige state school in Engeland waar leerlingen zich, naast het reguliere vakkenpakket, kunnen specialiseren in disciplines als muziek, dans, musical of theater. En dat alles voor de schamele jaarlijkse contributie van veertig pond. Een schril contast met de astronomische bedragen die middelbare kunstacademies in de privé-sector vragen. Maar die worden dan ook geacht veel beter te zijn. Tien jaar geleden meldden zich bij BRIT school vooral jongeren uit gezinnen die de privé-scholen niet konden betalen. Vandaag is dat anders; elke zichzelf serieus nemende tiener met een beetje creatieve ambitie wil naar de BRIT school. En de vraagt blijft groeien. Sinds het wereldwijde succes van enkele oud-leerlingen en de bijhorende media-aandacht, zal het aantal aanmeldingen voor komend schooljaar een veelvoud zijn van vorig jaar. En zo kan het gebeuren dat in een klassenmaatschappij als Engeland ook de rijkeren gretig hengelen naar een plaatsje voor hun getalenteerde kroost op een state school.

De poorten van BRIT school staan niet zomaar open voor pottenkijkers. Ik word opgewacht door Arthur Boulton, de man die beslist wie erin komt, en vooral wie niet. Met zijn forse lichaam, kale hoofd, strakke blik en uitpuilende ogen maakt hij een intimiderende indruk. Ooit was Boulton manager van Flowerpower-zanger Donovan (bekend van de anti-oorlogs-hit Universal Soldier), maar sinds de oprichting in 1991 is hij betrokken bij BRIT school. Officieel leert hij de oudere leerlingen omgaan met de zakelijke kant van het vak. Officieus is hij waakhond van de school en een belangrijke link met de platenbusiness. De norse Willy Wonka van de BRIT school laat me weten dat er een route voor me is uitgestippeld én een tijdschema. Daar moet ik niet van proberen afwijken, zoveel is duidelijk. Ik krijg een chaperon aangewezen en voor ik het goed en wel besef, ben ik compleet embedded.

Mijn chaperon is een lange, magere, pukkelige puber die luistert naar de naam Ashley. Hij studeert Visuele kunst en design. Verlegen wijst hij naar de flatscreen boven de balie waar een van zijn filmpjes wordt vertoond: een flitsende reclame voor BRIT School met hippe kleuren en een wel erg flaterende foto van Arthur Boulton. In vijfvoud. En bespied ik daar in Boultons blik zowaar een zweem van trots?

—

We wandelen door een wirwar van gangen en trapjes. Enkele pogingen Ashley van me af te schudden, mislukken en als ik ergens te lang draal, duikt de bloeddoorlopen blik van Arthur om de hoek. Ashley vertelt braaf dat de school zowat alles biedt wat leerlingen nodig hebben om zich voor te bereiden op een carrière in de creatieve industrie. Niet alleen voor het voetlicht, maar ook erachter. Technische, productionele of media-ondersteuning: alles komt hier aan bod. De indrukwekkende theaterzaal wordt door de leerlingen zelf gerund. Ashley legt uit: ´Iedereen leert verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen aandeel. De school probeert zoveel mogelijk een kopie te zijn van The industry.´

Ah – The industry. Het woord wordt niet zonder ontzag uitgesproken. The industry is: de muziekindustrie, de platenmaatschappijen, de management bureaus. Zij die beslissen welk schijfje wordt geperst, hoe het wordt gedistribueerd en hoe vaak gedraaid. Zij die je kunnen maken of breken. En zij die de BRIT school voor een gedeelte financieren. Veel van de technische aparatuur in de school is betaald door het Britisch Record Industry Trust, een fonds dat wordt gespekt door grote platenlabels als EMI en Warner Bros. Meer dan zes miljoen euro hebben ze inmiddels in de school gepompt. Een fikse investering die weinig opbracht. Tot Katie Melua en Amy Winehouse, Leona Lewis en de successen na haar. De investering van The industry werpt haar vruchten af en zal dat ongetwijfeld blijven doen. Want de geldschieters uit het Britisch Record Industry Trust zitten op de eerste rij bij het scouten van nieuw schooltalent.

—

Zomaar een klaslokaal in BRIT school op zomaar een dag. Het lokaal is lelijk. Op de vloer: grijs kantoortapijt. Aan het plafond: zielloze tl-lampen. De plastic lessenaars zijn tegen de wand geschoven en het is er druk: overal zwermen tieners. Een jongen met vet haar en gitaar zit gehurkt op de grond. Hij begeleidt een mollig Indiaas meisje bij haar geaarzelde ballade. Ergens boven schalt een uitbundig koor. Her en der klinkt een schreeuw. Overal zitten leerlingen op elkaar, aan elkaar, tussen elkaars benen, in elkaars armen. Ze groeten en zoenen met theatrale uitbundigheid. Ze dragen kleurige make-up, gekke hoedjes, skinny jeans en kekke rokjes. Maar vooral: heel veel platte balerinaschoentjes (op z’n Amy Winehouse) en, o jazeker: beenwarmers. Het ronkt er van de energie. Alles wiebelt, schudt, humt, klapt, zwabbert, rent, lacht. Er heerst een kakafonie van gekwebbel en gezang. Her en der plingt een pianonoot, snaart een gitaar, piept een versterker. Hoe anders dan de jongensschool waar Chris (16) eerst zat: ´Dat was een privé-school. Alleen jongens en uniform met blazer. Het was er streng en deprimerend. Ik werd tot niets aangemoedigd of uitgedaagd. En ik had geen enkele uitlaatklep. Hier ben ik tenminste vrij om te zijn wie ik wil zijn,´ vertelt hij en gaat door met het stemmen van z’n viool.

Hoewel, vrij. De school gaat prat op haar strikte beleid. Aan schoolbellen doen ze niet. Elke leerling wordt geacht zélf de tijd in de gaten te houden. Immers: ´Als je laat bent in The industry krijg je geen tweede kans,´ aldus Ashley. Na drie waarschuwingen word je zonder pardon de school uit gezet. ´Waar was je?´vraagt een blonde lerares aan een wat slungelige jongen in zwart regenjack. Hij krimpt en mompelt een onverstaanbaar excuus. ´Nooit meer, akkoord?´ Hij knikt en haalt z’n elektrische gitaar uit de kist.

Op een tafeltje aan de kant zit Chloe (17), een elfjesachtige verschijning met disproportionele zonnebril. Ik vraag haar waarom ze voor BRIT School heeft gekozen. Chloe, in duizelingwekkend speedy Welsh-Engels: ‘Ik wilde verder met mijn muziek. Hoe eerder, hoe beter. Maar van mijn ouders mocht ik pas op m’n zestiende weg uit Birmingham om hier te studeren.’ Later wil ze koste wat kost singersongwriter worden en platen maken. ‘Ze nemen je talent hier serieus, begrijp je wat ik bedoel? Je krijgt hier wiskunde en geschiedenis, maar een uur later zit je weer achter je gitaar. En niemand kijkt daarvan op. Op mijn vorige school werd ik buitengesloten. Ik was anders. Maar op de BRIT school is iedereen anders. Een jongen hier kleedt zich graag als meisje; daar doet niemand moeilijk over. De sfeer is stimulerend en very loving.’ Je kunt je afvragen of de veilige, loving omgeving van BRIT school de leerlingen wel voorbereidt op de bikkelharde wereld daarbuiten. Nathaniel (17), een grote zwarte jongen met muts op het hoofd en dikke Nikes onder z’n trainingspak: ‘Natuurlijk is de school een fijne, veilige omgeving. Daarom blijven de meeste leerlingen er ook zo lang hangen. BRIT school is een zeepbel. Maar wel een hele goede.’

Vandaag bereiden de leerlingen zich voor op een optreden in de Londonse National Portrait Gallery. De spanning is voelbaar. Alle nummers passeren de revue, leerlingen bespelen elkaars instrumenten. Chloe neemt plaats achter de conga´s. Niet echt haar ding. Verveeld staat ze een beetje op de trommel te tikken, zich verschuilend achter die grote zwarte glazen. ´You can be anything,´ zingt een zwart meisje zoet. De leerlingen aan de kant klappen en zingen mee. ‘Anything you wanna be.’ Alles is mogelijk. Oeverloos optimisme en tomeloze ambitie voeren de boventoon op de BRIT school. Maar intussen zijn op de muziekvloer de kwellingen niet te tellen. Meer dan genoeg ik-ben-zestien-en-dat-valt-niet-mee-liedjes. Zestien in een dozijn. Maar dan mag Chloe. De zonnebril gaat uit. Ze neemt plaats achter de microfoon in het midden van het lokaal en met de arrogante achteloosheid van een Winehouse en de stevigheid van Adele zingt ze haar soulvolle liedje. De leerlingen vingerknippen het ritme mee. En ik betrap me op de gedachte: wordt Chloe de next big thing?

—

Krap bemeten is het raamloze kantoor van directeur Nick Williams. Er past net een bureau in. En toch werkt hier de man die honderden creatieve pubers onder z´n hoede heeft. Geen sinecure. ´Ik maak me voortdurend zorgen over ze,’ lacht hij zuur. ‘Maar dat hoort bij de baan, toch?´ Directeur Williams is een charismatische verschijning: grijs met een jongensachtige charme, innemende bruine ogen. Een groter contrast met de waakhond is haast niet denkbaar. Williams praat makkelijk, maar zijn antwoorden zijn afgewogen. Zijn taal staat bol van de wollige termen: potential, educational concerns en broader balanced schooling. Maar is BRIT School voor de doorsnee leerling niet gewoon een alternatief voor talentenjachten als Idols en X-Factor? Williams: ‘Absoluut niet! Wij zijn hier om leerlingen te helpen hun potentieel te ontplooien. Meer niet. We moedigen ze niet aan om deel te nemen aan talentenjachten of wekenlang vrij te nemen om de derde heks van rechts te spelen in de volgende Harry Potterfilm.’ Okee, maar de school organiseert wél een eigen talentenjacht onder de naam BRIT Idol. En de talrijke bezoekjes van sterren als Kylie Minogue, de gratis toegang voor leerlingen tot de prestigieuze BRIT Awards; draagt dat alles niet bij aan het glamour-gehalte? Williams schudt z’n hoofd: ‘Het gaat hier om educatie, niet om een beetje plezier maken. Ik wil dat mensen zich realiseren dat wat wij onze studenten bieden geen overbodige luxe is. Het Engelse onderwijs wordt gegijzeld door een conservatieve mentaliteit. Het is hopeloos verouderd. Eén op de vier banen in London en één op de vijf in Engeland speelt zich af in de creatieve sector. En toch wordt de betekenis van creatieve vakken consequent onderschat. Het kan en het moet creatiever. Laat BRIT school een voorbeeld zijn voor andere scholen.’ Creatieve opleidingen zijn populair onder pubers. Maar vreest Williams niet dat de populariteit van zijn school jongeren om de verkeerde redenen aantrekt? Dat steeds meer tieners zich aanmelden om net zo beroemd te worden als Amy of Adele? Weer hoofdschuddend: ‘De BRIT school is geen Fame-academy. Je onderschat onze jonge mensen. Misschien zijn er een paar die gaan voor de roem, maar dat is een piepklein percentage. Als leerlingen voor deze school kiezen, is het in de eerste plaats om de kwaliteit van ons onderwijs.’

Het klinkt prachtig, maar oud-leerling Adele denkt er heel anders over: ‘Iedereen op de Brit School wil beroemd worden,´ vertelt ze. ‘Daar twijfel ik niet aan.’ Zangeres Adele heeft inmiddels van de roem geproefd. Na haar successen in Europa, wordt ze op dit moment gelanceerd in de Verenigde Staten. Volgende week keert Adele terug naar haar school, maar wel mooi met een cameraploeg van CBS Sunday Morning in haar kielzog. Haar band, met oud-klasgenoten op gitaar en basgitaar, tourt straks in een bus door Amerika. Adele: ´Dat klinkt leuker dan het is. Ik reis veel, maar ik stop alleen om op te treden en zie dus noppes. Als je het mij vraagt, is roem een valstrik. Als je doorbreekt, komt er zoveel op je af. Het is vermoeiend en dodelijk saai tegelijk. Je praat de hele dag over jezelf. Je verliest perspectief. En het is ontzettend eenzaam. Je drinkt om los en grappig te zijn en om meer jezelf te kunnen zijn. Ik begrijp dat roem mensen naar drank en drugs doet grijpen. Dit was waar ik ooit van droomde en nu ik het beleef, kan ik het niet bevatten. Hoe minder ik erover nadenk, hoe beter.´ De hype rond BRIT school vindt ze onzin: ´Het is ontzettend stom. De school is al fucking jaren open, er zijn duizenden studenten afgestudeerd en er zijn er zeven doorgebroken. Kom op, get real!´

Maar realiteitszin is niet wat de BRIT leerlingen drijft. Hun ronkende energie komt voort uit de droom die op de BRIT school net iets dichterbij lijkt. Waakhond Boulton: ‘Jonge mensen vertrouwen ons hun dromen en hun toekomst toe. Wij mogen ze niet tekort doen. Dat begint bij een goede selectie. We laten leerlingen alleen toe als hun passie oprecht is. Als ze zich willen specialiseren in dans, willen we weten op welke amateurscholen ze gezeten hebben, waar ze eerder danslessen hebben gevolgd. Is muziek je passie, dan moet je noten kunnen lezen, anders kom je er niet in. En je ambitie moet grenzeloos zijn. Zou je een moord begaan voor een plekje op deze school, willen we weten. Vergeet niet dat Amy Winehouse in 2000 afstudeerde. Leona Lewis in 2001. Zij hebben na de school eerst jarenlang moeten timmeren aan de weg voordat de doorbraak kwam. Kijk, techniek en inzicht kunnen we aanleren. We kunnen leerlingen wapenen tegen de haaien in de branche. Maar alleen met toewijding en doorzettingsvermogen zullen ze het redden.’

—

Bij het afscheid reikt de jonge Ashley me nog snel een mapje aan. Ik open het: keurig visitekaartje, cv, cd. ´Later als ik rijk en beroemd ben, wil ik iets terug doen voor de school,’ zegt hij nog. En zijn gezicht straalt. Deze school mag dan in alle toonaarden ontkennen een Fame-academy te zijn, of een Idols of X-factor; de verlangenmachine draait er op volle touren. Voor altijd leven. En dat mensen je naam onthouden. Voor de leerlingen van BRIT school lijkt alles mogelijk. En wie neemt ze dat af?

© Sarah Meuleman | Vrij Nederland, 2008